Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Donald Trump, Ukrayna’nın nadir elementlerini istiyor. Donald Trump, Ukrayna’ya askeri yardım karşılığında nadir toprak elementlerinin tedarikini garanti edecek bir anlaşma yapmak istiyor.
Trump, Beyaz Saray’da gazetecilere yaptığı açıklamada ABD’nin Ukrayna’dan şimdiye kadar yaptığı destekler için ‘eşitleme’ istediğini belirtti.
ABD Başkanı, ”Ukrayna’ya çok değerli nadir toprak elementlerine sahip olduklarını söylüyoruz,” dedi ve ekledi: ”Onlarla, bize verdiklerimizi bu nadir elementlerle ve başka şeylerle güvence altına alacakları bir anlaşma yapmayı planlıyoruz.”
Trump ‘nadir toprak elementleri’ni neden istiyor?
Nadir toprak elementlerinin her biri sanayide, gündelik hayatta kullanılan cihazlar ile ileri teknolojik cihazlarda kullanılıyor. Nadir toprak elementler ayrıca uzay teknolojileri ile savaş endüstrisinde de kullanılmaktadır. Bu kritik elementler elektronik ürünlerde kullanılıyor. Ampullerden güdümlü füzelere kadar pek çok alanda kullanımları mevcut.
‘Nadir toprak elementleri’ ifadesi, benzersiz manyetik ve elektro-kimyasal özelliklere sahip 17 elementlik bir grubu ifade ediyor. Bu elementler akıllı telefonlardan elektrikli araç pillerine, kanser tedavisi ilaçlarına kadar birçok modern üründe kullanılıyor.
Kullanım alanları nedeniyle bu elementler modern malzeme ve enerji teknolojilerinin vazgeçilmezidir. Malzeme üretiminde ağırlıkça kullanım miktarlarının az olmasına karşın malzemeye kazandırdığı üst düzey mekanik, manyetik, elektrik ve optik özellikler nedeniyle nadir toprak elementleri malzemenin vitamini ve malzemenin tohumu olarak nitelendirilmektedir.
Nadir toprak elementleri nedir?
Nadir toprak elementleri (NTE) kimyasal, manyetik ve optik özelliklere göre benzer özellikler gösteren 15 tane lantanit ile itriyum ve skandiyumdan oluşan 17 elementtir.
Nadir toprak elementlerini oluşturan elementlerde kendi içlerinde ağır ve hafif nadir toprak elementleri olarak gruplandırılır. Bu gruplandırma elementlerin atom numaraları ile doğada bulunma sıklıklarına göre yapılmıştır.
Hafif nadir toprak elementleri doğada daha sık bulunur. Nadir toprak elementlerinin adlarında geçen nadir sıfatı doğada bulunma sıklığının azlığından çok cevherlerin işlenerek kullanıma sunumunun zorluğundan kaynaklanmaktadır. Çünkü, Bazı NTE’lerin doğada bulunma sıklıkları krom, nikel, kurşun ve bakır gibi metallerden daha yüksektir.
Gelecekte Nadir Toprak Elementlerinin yeri
Yapılan gelecek projeksiyonlarında, emisyon ve çevre regülasyonlarının sıkılaşmasıyla çevre dostu enerji üretim sistemlerine olan talep artacak. Rüzgar enerjisi, katı oksit yakıt pilleri ve elektrikli araçlara artan talebin bu alanda kullanılan nadir toprak elementlere olan talebi de artıracağı öngörülmektedir. Elektrikli motorlar ve yeni nesil rüzgar türbinlerinde kullanılan mıknatıslara olan talebin artacağı ve tedarik sorunu yaşanacağını düşünülmektedir.
Çin Faktörü
Nadir toprak elementlerin önemini artıran diğer faktör de nadir toprak elementleri üretiminin (ara ve uç ürün üretimi ve sanayii) %80 oranında Çin’de yoğunlaşmış olması ve 1990’lardan beri Çin’in elindeki bu rezervleri ticari, politik ve stratejik sorunların çözümünde silah gibi kullanmasıdır.
ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu’nun (USGS) 2024 değerlendirmesine göre dünya genelinde 110 milyon ton nadir toprak metali rezervi bulunduğu tahmin ediliyor. Bunların 44 milyon tonu dünyanın en büyük üreticisi olan Çin’de yer alıyor.
Brezilya’da 22 milyon ton, Vietnam’da 21 milyon ton, Rusya’da 10 milyon ton ve Hindistan’da 7 milyon ton rezerv olduğu belirtiliyor.
Ancak bu metallerin madenciliği büyük miktarda toksik atık üreten ağır kimyasal işlemler gerektiriyor ve bu durum çevresel felaketlere yol açabiliyor. Bu nedenle birçok ülke bu maliyetli üretim sürecine mesafeli yaklaşıyor.
Ayrıca bu metaller genellikle düşük cevher konsantrasyonlarında bulunduğundan, rafine ürünü elde etmek için büyük miktarda kaya işlenmesi gerekiyor.