HABERİ BURADAN DİNLEYEBİLİRSİNİZ.
Birleşmiş Milletler (BM), Türkiye ile Libya arasında 27 Kasım 2019’da imzalanan ve iki ülkenin Akdeniz’deki deniz yetki alanlarını belirleyen anlaşmasını kayıtlara geçirdiğini duyurdu. Türkiye, duyuruyu “anlaşmanın tescili” olarak değerlendirdi.
İngiliz Yayın Kurumu BBC Türkçe’nin haberine göre, 11 Aralık 2019’da BM’ye sunulan Libya-Türkiye anlaşmasının kayıt onay metninde, şu ifadeler yer alıyor:
“Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri, Birleşmiş Milletler Sözleşmesi’nin 102. Maddesi gereğince aşağıdaki uluslararası anlaşmanın Sekreterlik’e kaydedildiğini onaylar.”
Ardından da 27 Kasım tarihli Türkiye-Libya anlaşmasının ismi ve onay tarihi yazıyor: 30 Eylül 2020
Onayı Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da Twitter hesabından “BM anlaşmayı tescil etti” ifadeleriyle duyurdu.
Peki uluslararası bir anlaşmanın BM tarafından kayıt altına alınması ne anlama geliyor?
Anlaşma kayıt altına alınırken dayandırılan 102. Madde’de, “Herhangi bir BM üyesinin tarafı olduğu her uluslararası anlaşmanın kaydedilmesi gerektiği” belirtiliyor:
“BM Sözleşmesi yürürlüğe girdikten sonra, herhangi bir BM üyesinin taraf olduğu her antlaşma ve her uluslararası sözleşme, mümkün olan en kısa süre içerisinde Sekreterlik’e kaydolmalı ve Sekreterlik tarafından bu yayımlanmalıdır.”
BM Sözleşmesi’nde yer alan bu maddenin amacı, “kapalı kapılar ardında gizli diplomasi yürütülmesini engellemek” ve şeffaflığı sağlamak. Böylece iki veya daha fazla tarafın üzerinde uzlaştığı tüm anlaşmalar, herkese açık hale geliyor.
İki veya daha fazla ülke arasında imzalanan antlaşma ve sözleşmeler imza atıldığı şekliyle ve (BM’nin resmi dilleri olan) hem İngilizce hem Fransızca dillerinde, hem elektronik ortamda hem de basılı kopyası BM Genel Sekreterliği’ne (BMGS) bildirilmek zorunda.
Taraflardan sadece birinin bildirmesi halinde de anlaşma, BMGS gündemine alınıyor.
BMGS’nin de, imzacı tarafların tümü tarafından yürürlüğe sokmasının ardından en kısa zamanda bunu tüm dünyanın erişimine açık şekilde yayımlamak ve arşive kaydetmek yükümlülüğü var. Anlaşmada herhangi bir değişiklik yapıldığı takdirde taraflar bunu da BMGS’ye bildirmek zorunda, böylece güncellemeler de kayıt altına alınıyor.
Türkiye ve Libya onayladı.
27 Kasım’da imzalanan anlaşma 7 Aralık’ta Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde ve 20 Aralık’ta BM’nin meşru kabul ettiği Trablus’taki Ulusal Mutabakat Hükümeti Bakanlar Kurulu’nda onaylandı. Böylece imzacı tarafların iç hukuk süreci tamamlandıktan sonra BMGS’nin gündemine girdi.
Anlaşmanın BM Sözleşmesi’nin 102. Maddesi kapsamında kayda geçirilmesi için Türkiye, 11 Aralık 2019’da metni BMGS’ye iletmişti.
‘Kayda geçirilen’ anlaşmaların bağlayıcılığıyla ilgili bir madde bulunmuyor.
BM Sözleşmesi’nde yer alan yaklaşık 65 sayfalık 102. Madde’de, BMGS tarafından kayda geçirilen ve yayımlanan uluslararası anlaşmaların, imzacı ülkelerin haricinde herhangi bir ülke, kurum, özel ya da tüzel kişi için bağlayıcılığına ilişkin bir ifade yer almıyor.
Birbiriyle çelişen ve farklı tarafların imzacı olduğu birçok anlaşma, pratikte uygulanmasına ya da ihtilaf oluşturup oluşturmadığına bakılmaksızın, şeffaf bir diplomasi yürütülmesi için kayıt altına alınıyor ve herkesin erişimine açık hale getiriliyor.
102.Maddenin amacı.
“102. Madde’nin Sözleşme’ye geçirilmesinin amacı, açık diplomasiyi teşvik etmektir. Bu tarz uluslararası anlaşmalara erişimin zaman geçtikçe daha da zorlaşması sebebiyle, 102. Madde, anlaşmaları, gelecek yıllarda da kolayca ulaşılabilmesini garanti altına almak için kaydetmeyi ve yayımlamayı amaçlar.”
Buna göre anlaşmaları bildirmemeleri durumunda taraflar, herhangi bir zamanda veya koşulda maddelerin uygulanması için BM kurumlarına ihtiyaç duyarsa, bunu yapamayacak. BMGS tarafından kayda geçirilip yayımlanmamış hiçbir anlaşma, BM kurumlarına götürülemiyor.
Türkiye’nin de uluslararası mahkemelerde Doğu Akdeniz’deki hidrokarbon yatakları ya da deniz yetki alanlarıyla ilgili bir dava görülmesi halinde bu anlaşmayı sunması için, BMGS’ye kaydettirmesi gerekiyordu.
Mısır ve Kıbrıs Rum kesimi arasındaki anlaşma da kayıtlara girdi.
BM’nin Libya-Türkiye Deniz Yetki Alanları Anlaşması’nı kayda geçirdiğini duyurduğu hafta, başka birçok anlaşma daha sisteme kaydedildi.
Mısır ve Kıbrıs Rum tarafı arasında imzalanan iki anlaşma da 28 Eylül 2020 tarihinde Birleşmiş Milletler tarafından kayda geçirilerek yayınlandı.
23 Aralık 2019 tarihinde Birleşmiş Milletlere kayıt için gönderilen anlaşmalardan biri “ortak bölgede hidrokarbon kaynaklarının geliştirilmesini”, diğeri ise “Kıbrıs Cumhuriyeti ve Mısır arasında Denizaltından Doğrudan Doğalgaz Boru Hattı İnşası” öngörüyor.